List otwarty w sprawie błędów historycznych prezentowanych w Muzeum 2 Korpusu Polskiego na Monte Cassino

Apel o poprawienie błędów w scenariuszu Muzeum Pamięci 2 Korpusu Polskiego na Monte Cassino (wcześniej zakładana nazwa: Centrum Informacyjne na Monte Cassino).

List otwarty do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Ambasady RP w Rzymie, Związku Polaków we Włoszech oraz środowisk naukowych

Przedmiot: Apel o poprawienie błędów w scenariuszu Muzeum Pamięci 2 Korpusu Polskiego na Monte Cassino (wcześniej zakładana nazwa: Centrum Informacyjne na Monte Cassino).

W związku z uroczystym odsłonięciem Muzeum Pamięci 2 Korpusu Polskiego na Monte Cassino w dniu 17 maja br. oraz późniejszym jego zamknięciem do blisko całego miesiąca czerwca włącznie, pełna możliwość zapoznania się z przedstawionymi w tym obiekcie materiałami została ograniczona dla pielgrzymów. Nadmienić przy tym należy, że wcześniejsze wersje scenariusza, przygotowane do prezentacji przez Związek Polaków we Włoszech, współpracujący przy wznoszeniu obiektu z Ambasadą RP w Rzymie, poddane zostały dwukrotnie negatywnej opinii. Odpowiednie pisma w tej sprawie były kierowane do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zlecającego wydanie oceny nad treścią scenariusza. Pomimo ostrej krytyki, w Muzeum Pamięci 2 Korpusu Polskiego na Monte Cassino, ostatecznie zaprezentowany został materiał zawierający wiele istotnych błędów wobec prawdziwego i udokumentowanego zapisu historycznego. Trzeba to tym bardziej podkreślić, ze względu, iż przedstawiony w tym obiekcie materiał umieszczony został w wyjątkowo ważnym dla historii Polski miejscu, że nie jest objętościowo rozwinięty (więc nie wymagał znacznego nakładu pracy przy opracowaniu) oraz, że prezentowany jest w kilku językach.

Wobec takiego przedstawienia zagadnienia, konieczne jest tutaj wyszczególnienie pewnych istotnych błędów figurujących w scenariuszu. Jako wybrany element, poddajmy uwadze dla przykładu, zawartość dwóch paneli pt. “2 KORPUS WE WŁOSZECH. BITWA O MONTE CASSINO”, które powinny nas szczególnie interesować ze względu na lokalizację wystawy.

Już sam tytuł budzi zastanowienie, gdyż w kampanii włoskiej i również w bitwie o Monte Cassino brał udział inny drugi korpus, 2 Korpus Amerykański. Jedynie w tłumaczeniu na język angielski podano tutaj wersję poprawną jako 2 POLISH CORPS. Natomiast w języku włoskim, dowiadujemy się dla odmiany, że chodzi o bitwę o Montecassino, a w innych językach jako o Monte Cassino (o tym jeszcze poniżej dla rozwinięcia i wyjaśnienia podstaw).

Czytajmy dalej, drugi akapit i zacytujmy wybraną treść: “Jednocześnie 3 Dywizja Strzelców Karpackich ma opanować wzgórza 593 (Monte Calvario) i 569 drogą przez Gardziel i płaskowyż Massa Albaneta”. Otóż, żaden ze znanych dokumentów archiwalnych nie podaje takich założeń operacyjnych, ani tym bardziej przebieg bitwy, wykluczają możliwość takiego przedstawiania wydarzeń. Wzgórza 593 i 569 były tylko i wyłącznie szturmowane przez Głowę Węża. Natomiast, Masseria Albaneta atakowana była północnymi stokami wspomnianej Głowy Węża, kolejno siłami 1 i 6 Batalionów Strzelców Karpackich, otrzymując wsparcie ogniowe artylerii i czołgów Pułku 4 Pancernego “Skorpion” z Gardzieli.

Kolejno, jako jedyna mapa pola bitwy o Monte Cassino, został zaprezentowany arkusz z wieloma błędami merytorycznymi: korpusy prezentowane są na przemian, bez zachowania konsekwencji w oznaczeniu numerycznym – rzymskim i arabskim; przy oznaczeniu Pizzo Corno brak naniesienia głównego szczytu i właściwego Pizzo Corno, jako wzgórza 945; w nazwie wzgórza Sant’Angelo nie podano poprawnej pisowni; podobnie, jeśli chodzi o nazwę Klasztoru Montecassino – tylko w tym przypadku stosuje się pisownię łączną, we wszystkich innych znaczeniach Monte Cassino (to np. bitwa o Monte Cassino, czy Monte Cassino jako nazwa góry na której znajduje się Klasztor Montecassino); zamiast wzgórza 508 powinno być 608; 15 Pułk Ułanów Poznańskich nie rozpoczął natarcia na Pizzo Corno 18 maja 1944 roku, a równocześnie z Pułkiem Ułanów Karpackich w dniu 19 maja.

Jako kolejne przykłady z wymienionych paneli, podać można nieodpowiednie podpisy pod zamieszczonymi fotografiami: prowizoryczny cmentarz żołnierzy 3 Dywizji Strzelców Karpackich znajdował się w miasteczku San Vittore del Lazio (a nie w San Vittore jak podają twórcy scenariusza; o takiej nazwie jest wiele innych miasteczek w całych Włoszech) i nie chowano tam żadnych żołnierzy poległych na stokach Monte Cairo (!, to już zupełne kuriozum, kim mieliby jakoby być polegli na stokach tej góry?). Błędem jest również podawanie formy “na Inferno Track”, gdyż mówimy tutaj o wąwozie, więc poprawnie powinno brzmieć – w Inferno Track. Pod inną fotografią znajdujemy podpis: “Jeńcy niemieccy. Do obrony Monte Cassino została wyznaczona przez dowództwo niemieckie doborowa 1 Dywizja Strzelców Spadochronowych”. Tymczasem, na fotografii widzimy jedynie strzelców górskich. Można podpowiedzieć Autorom scenariusza, iż chodzi tutaj o powszechnie znane ujęcie jeńców z Widma, żołnierzy 2 Batalionu z 100 Pułku Strzelców Górskich. Więc poruszamy jeszcze jeden wątek. Zapomina się, że oddziały 2 Korpusu Polskiego walczyły jednocześnie przeciw niemieckim strzelcom spadochronowym i strzelcom górskim (głównie Austriakom).

Przedstawione przykłady błędów w scenariuszu Muzeum Pamięci 2 Korpusu Polskiego, z tak szczególnego sercu każdego Polaka miejsca na Monte Cassino, poddają zastanowieniu, czy warto abyśmy pielgrzymom tutaj przybywającym z całego świata prezentowali taki właśnie zapis? Zadać również należy pytanie, co o takiej formie scenariusza pomyśleć mogą historycy z innych krajów? Jest przecież oczywistym, że wiedza o historii 2 Korpusu Polskiego jest powszechnie dostępna. Dlaczego więc zachowuje się w prezentacji formę z tyloma błędami, pomimo wydania opinii historyków polskich o konieczności poprawy scenariusza wystawy, zanim jeszcze wykonano panele do wystawienia?

Wydaje się wręcz koniecznym, aby raz jeszcze zbadano dokładnie całość wystawianego materiału, z innych również paneli. Unikniemy tym samym na przyszłość wprowadzania do obiegu podobnych, jak wymienione treści.

Z wyrazami szacunku i poważania
Krzysztof Piotrowski*

Załączniki: 6 fotografii

*Autor listu i fotografii, Krzysztof Piotrowski, od blisko dwudziestu lat zajmuje się badaniem polskiego odcinka natarcia w bitwie o Monte Cassino. Jest autorem licznych artykułów poświęconych bitwie oraz dotyczących kwestii związanych z Polskim Cmentarzem Wojennym na Monte Cassino, publikowanych na łamach „Naszego Świata” – przyp. Danuty Wojtaszczyk, redaktor naczelnej dwutygodnika.