Nie udało mi się ustalić dokładnej daty powstania pieśni. Przypuszczam, że nastąpiło to już po zajęciu Rzymu przez wojska niemieckie – być może z okazji 25. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, o której kolonia polska w Rzymie na pewno nie zapomniała. 11 listopada 1943 roku w wielu miejscach na świecie manifestowano sympatię dla Polski, o czym informował dzień później „Dziennik Polski”.
Jak już wspomniałam wcześniej, w roku 1943 spadło na Polaków wiele ciosów. W dniu 13 kwietnia Radio Berlin podało informację o odkryciu zbiorowych mogił polskich w Katyniu, w dniu 26 kwietnia Radio Moskwa ogłosiło zerwanie stosunków dyplomatycznych z Polską. Już w dniu 19 kwietnia „Dziennik Polski” zamieścił apel rządu polskiego do rodaków, „by w dniu 3 maja wszyscy zjednoczyli się w modłach za braci pomordowanych w czasie tej wojny, gdziekolwiek i czyjegokolwiek okrucieństwa padli oni ofiarą.”
W dniu 16 maja Ambasador Papée został przyjęty przez Ojca Świętego. W „Dzienniku Polskim” z dnia 27 maja 1943 r. ukazała się następująca informacja na temat tej wizyty:
„Błogosławieństwo Ojca św. dla Narodu Polskiego (PAT.) Ambasador polski przy Watykanie wręczył Ojcu Św. dnia 16-go maja miniaturę Matki Boskiej Częstochowskiej z napisem łacińskim, datowanym 3 maja i dedykacją: „PIUSOWI XII OFIAROWUJĄ NA ZAKOŃCZENIE ROKU JUBILEUSZOWEGO W. SIKORSKI NACZELNY WÓDZ I PREMIER ORAZ RZĄD POLSKI WALCZĄCEJ ZA WIARĘ CHRUSTUSOWĄ.” Ojciec Św. dziękując ambasadorowi R.P., z widocznym wzruszeniem zaznaczył, że Polska jest bliska jego sercu i droga, oraz udzielił całemu narodowi polskiemu uroczystego błogosławieństwa.” Zdjęcie miniatury opublikowano natomiast w „Dzienniku Polskim” 22 czerwca 1943 roku, zamieszczając pod nią napis: „Dar gen. Sikorskiego dla Papieża – Podajemy tu reprodukcję pięknej miniatury Matki Boskiej Częstochowskiej, Królowej Korony Polskiej, wykonanej przez Kazimierę Dąbrowską. Miniatura ta wręczona została Ojcu Świętemu imieniem Generała Sikorskiego przez Ambasadora R.P. przy Watykanie, Kazimierza Papée. Podczas tej audiencji Papież udzielił specjalnego błogosławieństwa Narodowi Polskiemu.”
W dniu 29 października 1943 roku „Dziennik Polski” w artykule pt. „MODLITWA O POLSKĘ” podał wiadomość o wysłuchaniu prośby Polaków skierowanej do Piusa XII i przyznaniu specjalnego odpustu za odmawianie modlitwy do Najświętszej Marii Panny, Królowej Polski. „Modlitwa ta wydrukowana na odwrocie wizerunku Matki Boskiej Częstochowskiej wraz cennym zezwoleniu Ojca Św. będzie – jak pisze Nuncjusz Cortesi – szeroko rozpowszechniana wśród Polaków w Kraju i poza granicami, gdziekolwiek znajdują się na wygnaniu i tułaczce.(…) Fakt, że język włoski wybrany został dla tekstu oryginalnego modlitwy do Królowej Korony Polskiej jest wysoce znamienny: jest to wyraz nadziei, że te uczucia solidarności chrześcijańskiej znajdą szerokie echo we Włoszech.”
W pełnym zawierzeniu i oddaniu Maryi, Polacy na całym świecie modlili się do Niej tymi słowami: „Najświętsza Panno, Matko Boża, miłowana i czczona w Twej przesławnej świątyni na Jasnej Górze, gdzie od wieków jesteś szafarką łask dla wiernego Ci ludu: kornie Cię błagamy: jak wyrwałaś ojców naszych z tylu niebezpieczeństw, tak przybądź nam teraz na pomoc i wybaw nas, zawsze błogosławiona Królowo Polski.”
W przypadku uchodźców polskich w Rzymie, modlitwa ta wysłuchana została na początku czerwca 1944 r. W lipcu 1944 roku na prośbę Polaków mieszkających w Rzymie, biskup Gawlina odprawił nabożeństwo do Najświętszej Maryi Panny pod nazwą „Polacy na wygnaniu do Królowej Korony Polskiej” z udziałem chóru watykańskiego.
Na zakończenie pragnę ponownie odwołać się do cytowanego przeze mnie we wstępie listu biskupów skierowanego do Polonii i Polaków za granicą. Sądzę, że w ślad za naszymi biskupami możemy bez wahania powtórzyć słowa: „Obchodząc 100. rocznicę odzyskania niepodległości, pragniemy pamięcią i modlitwą ogarnąć wszystkich, którzy z dala od rodzinnego kraju budowali niepodległość Polski. Z wdzięcznością wspominamy rodaków, którzy zarówno marzenie o wolnej Ojczyźnie, jak i narodowe tradycje przekazali kolejnym pokoleniom przez świadectwo życia, a także przez literaturę, muzykę i sztukę.”
Pamięć o nich i pomnożenie przekazanego nam dziedzictwa to nasz wspólny obowiązek!
Dziękuję Dyrektorowi Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych w Rzymie Księdzu Hieronimowi Fokcińskiemu i Pani Emilii Cadel Borelli za pomoc w zgromadzeniu materiałów niezbędnych do napisania niniejszego artykułu.
Agata Rola-Bruni
ZALECANA BIBLIOGRAFIA (oprócz wspomnianej w artykule):
1. „Jasnogórska Bigurodzica w życiu Kościoła i narodów” Zachariasz S. Jabłoński OSPPE
2.”Jasnogórska Matka cudownej przemiany. Rzymskie obchody Jubileuszu 600-lecia Jasnej Góry 18-30 V 1982”
3. „Bogiem sławiena Maryja. Antologia polskiej twórczości poetyckiej o Matce Boskiej Jasnogórskiej”oprac. Stefan Jan Rożej ZP
4. „Peregrynacja wizerunku Matki Boskiej Jasnogórskiej w duchowym krajobrazie Polski ku przyszłości (1957-2007) oprac. Zachariasz S. Jabłoński OSPPE
5. „Ambasada przy Stolicy Apostolskiej w latach 1919-1976. Materiały do studiów nad historią.”, Rzym 2016 ( https://issuu.com/ambasciatadipoloniapressolasantased/docs/scripta_manent_3 )
Mateusz Gliński (właśc. Hercensztajn) – Warszawa 6 IV 1892 – 2 I 1976 Welland, Kanada.
Adwokat, krytyk i muzykograf, dyrygent, kompozytor. Od wybuchu wojny przebywał w Rzymie, pełniąc funkcje doradcy muzycznego Watykanu oraz muzycznego sprawozdawcy pisma „Osservatore Romano”. W latach II wojny światowej skomponował m.in : Pieśń „Modlitwa Wychodźstwa Polskiego” w oparciu o pieśni maryjne do słów Modlitwy ułożonej przez Prymasa Polski Kard. Augusta Hlonda oraz Hymn „Te decet Hymnus” z muzyką Fryderyka Chopina, wykonany poraz pierwszy 20 lipca 1943 roku w Bazylice św. Piotra podczas uroczystości żałobnych ku czci gen. Władysława Sikorskiego.
W latach 1946-48 był dyrygentem chóru Cantori della Basilica Vaticana. Po wyjeździe z Włoch osiadł na stałe w Kanadzie.
Więcej informacji w książce Leona Tadeusza Błaszczyka „Żydzi w kulturze muzycznej ziem polskich w XIX i XX wieku. Słownik biograficzny.”
Zobacz także:
Narodowa Pielgrzymka Polaków do Rzymu w roku 1888. Wspomnienie w 130. rocznicę wydarzeń
