Istotne zmiany we włoskich unormowaniach regulujących separację i rozwód – ogólne zasady.
Ustawa nr 55 z dn. 6 maja 2015 r. w sprawie rozwiązania małżeństwa lub ustania skutków cywilnoprawnych małżeństwa i ustania wspólności majątkowej, która weszła w życie z dniem 26 maja 2015 r. oraz Dekret z mocą ustawy nr 132 z 12 września 2014 r. wprowadziły istotne zmiany w uregulowaniach dotyczących separacji, rozwodu oraz ustania ustawowej wspólności majątkowej małżonków.
Podstawową nowością jest skrócenie okresu trwania obligatoryjnej separacji poprzedzającej rozwód oraz wprowadzenie nowych procedur, mających usprawnić postępowanie w sprawach małżeńskich, bez konieczności występowania do sądu. Przepisy przejściowe stanowią, że nowe unormowania mają zastosowanie również do postępowań będących w toku w dacie wejścia w życie nowych norm. Zmiany mogą mieć istotne znaczenie dla obywatelek polskich, z których wiele wyszło za mąż za obywateli włoskich i na terenie Włoch toczą się ich postępowania rozwodowe.
1. Nowe procedury
a. Porozumienie stron przy udziale adwokata (negoziazione assistita con avvocato)
Procedura ta jest alternatywą dla postępowania sądowego. Porozumienie pomiędzy małżonkami musi być zawarte przy udziale adwokatów. Każdy z małżonków musi być reprezentowany przez swojego pełnomocnika (może mieć więcej niż jednego). Porozumienie może dotyczyć separacji, rozwodu czy też zmiany warunków separacji i/lub rozwodu.
Porozumienie stanowiące również tytuł egzekucyjny musi być przesłane do Prokuratora. W przypadku, gdy małżonkowie nie posiadają dzieci kontrola ze strony Prokuratora jest czystą formalnością. Natomiast w przypadku, gdy małżonkowie posiadają dzieci, Prokurator ma obowiązek zweryfikować czy porozumienie w odpowiedni sposób chroni interesy małoletnich. Negatywna opinia Prokuratora odnośnie treści porozumienia powoduje, że w terminie pięciu dni musi być ono przesłane do Sądu.
W przypadku pozytywnej opinii Prokuratury odnośnie porozumienia adwokaci stron mają obowiązek, w terminie dziesięciu dni przesłać porozumienie do właściwego urzędu stanu cywilnego.
b. Porozumienie sporządzone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (accordo innanzi all’ufficiale dello stato civile)
Procedura ta jest alternatywą dla postępowania sądowego. Małżonkowie mogą zawrzeć porozumienie dotyczące separacji, rozwodu lub zmiany uprzednio orzeczonych warunków separacji i/lub rozwodu przed burmistrzem pełniącym funkcję kierownika urzędu stanu cywilnego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania przynajmniej jednego z małżonków lub miejsca sporządzenia aktu małżeństwa.
Korzystając z tej procedury małżonkowie mogą, lecz nie muszą być reprezentowani przez adwokata (jeden z wyjątków od obowiązującego we Włoszech przymusu adwokackiego). Procedura ta dopuszczalna jest, gdy małżonkowie nie posiadają wspólnych małoletnich dzieci lub pełnoletnich, ale wymagających opieki. Nie ma też zastosowania do kwestii majątkowych.
Procedura jest następująca: po trzydziestu dniach od otrzymania złożonych przez małżonków stosownych oświadczeń burmistrz musi ponownie wezwać strony celem uzyskania ich potwierdzenia warunków porozumienia.
c. Zniesienie ustawowej wspólności majątkowej małżonków (scioglimento della comunione)
Zgodnie z uprzednim brzmieniem art. 191 włoskiego kodeksu cywilnego separacja małżonków mogła być jedną z przesłanek zniesienia majątkowej wspólności małżeńskiej, która następowała z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego separację.
Po nowelizacji, do art. 191 został dodany nowy ustęp, który stanowi, że zniesienie majątkowej wspólności małżeńskiej następuje z chwilą uzyskania przez małżonków zgody sądu na zaprzestanie wspólnego zamieszkiwania, czyli de facto ustaje z datą pierwszego posiedzenia sądu.
Postanowienie sądu, na mocy którego małżonkom udziela się zgody na samodzielne/oddzielne zamieszkanie musi być przesłane do właściwego urzędu stanu cywilnego celem naniesienia stosownej adnotacji na akcie małżeństwa (we Włoszech na akcie małżeństwa nanoszona jest adnotacja o rozdzielności majątkowej).
W przypadku separacji za porozumieniem stron zniesienie majątkowej wspólności małżeńskiej następuje wraz z datą podpisania stosownego protokołu potwierdzającego separację.
2. Rozwód
Nadal warunkiem koniecznym do uzyskania rozwodu we Włoszech jest uprzednia, trwająca bez przerw separacja, ale znacznemu skróceniu ulega czas jej trwania – zależny jest on od rodzaju separacji. Nie zostały natomiast wprowadzone przepisy znoszące obligatoryjność separacji, czyli możliwość wystąpienia bezpośrednio o orzeczenie rozwodu. Projekt ustawy zawierał takie rozwiązanie (wymogi to porozumienie stron, brak wspólnych małoletnich dzieci lub dorosłych, ale niesamodzielnych lub niepełnosprawnych), ale ostatecznie ustawodawca z niego zrezygnował.
a. Separacja za porozumieniem stron (separazione consensuale)
W przypadku separacji za porozumieniem stron wymagany czas trwania separacji poprzedzającej rozwód został skrócony do sześciu miesięcy. Termin sześciomiesięczny naliczany jest od dnia posiedzenia sądu zatwierdzającego porozumienie. Nie ma znaczenia czy małżonkowie posiadają dzieci. Sześciomiesięczny termin ma również zastosowanie w przypadku, gdy małżonkowie początkowo wystąpili do sądu o orzeczenie separacji, a następnie została ona zamieniona na separację za porozumieniem stron.
b. Separacja sądowa (separazione giudiziale)
W przypadku separacji sądowej czas trwania separacji poprzedzającej rozwód został skrócony do jednego roku. Sposób naliczania terminu jest taki sam, jak w przypadku separacji za porozumieniem stron.
3. Rozwód we Włoszech, w przypadku gdy oboje małżonkowie są obywatelami polskimi – zastosowanie norm zawartych w Rozporządzeniu Rady (UE) nr 1259/2010 z dnia 20 grudnia 2010 r. w sprawie wprowadzenia w życie wzmocnionej współpracy w dziedzinie prawa właściwego dla rozwodu i separacji
Zgodnie z postanowieniami zawartymi w powyższym rozporządzeniu małżonkowie mogą dokonać wyboru prawa właściwego w przypadku rozwodu i separacji. W praktyce oznacza to, że oboje małżonkowie będąc obywatelami polskimi, zamieszkujący na terenie Włoch, zgodnie z właściwością miejscową występują do sądu włoskiego i na ich wniosek sąd ma obowiązek zastosować przepisy materialnego prawa polskiego (czyli można bezpośrednio wnioskować o orzeczenie rozwodu bez konieczności uprzedniego orzekania separacji).
Informacja pochodzi ze strony Ambasady RP w Rzymie
