Papieski Instytut Studiów Kościelnych, mający swoją siedzibę przy piazza Cairoli w Rzymie, w samym sercu Wiecznego Miasta, jest instytucją wyjątkową. Powstały z inicjatywy prymasa Stefana Wyszyńskiego i księży jezuitów Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej, stawia sobie za cel odzyskiwanie archiwaliów polskich rozproszonych po wielu zbiorach zagranicznych, a zwłaszcza w archiwach Stolicy Apostolskiej i tym samym ratuje od zapomnienia dokumenty i publikacje, pozwalające odtwarzać dzieje Polski i narodu polskiego.
„Instytut powstał dlatego, że nie można podzielić historii naszego kraju na historię państwową, świecką, czy jakkolwiek inaczej chcielibyśmy ją nazwać, i oddzielić od historii Kościoła” – mówił o. Robert Danieluk SJ, podczas Mszy świętej z okazji 60-lecia powstania Instytutu. Wyjaśnił, że mogą istnieć różne rodzaje spojrzeń na fakty historyczne – w inny sposób może patrzeć na nie archiwista kościelny, a w inny osoba świecka. Dokumenty, które przetrwały próbę czasu są jednak zawsze obiektywnym i bezcennym świadectwem dziejów. Dotyczy to także dziejów naszego kraju i narodu polskiego – mówił o. Danieluk.
Uroczysta Msza święta z okazji Jubileuszu Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych (www.pisk.jezuici.pl) odbyła się 8 września br. to jest dokładnie 60 lat od momentu zatwierdzenia Instytutu jako Papieskiego, bowiem wydarzenie to miało miejsce 8 września 1958 roku. W Eucharystii dziękczynnej za Instytut oraz na kameralnym spotkaniu z okazji rocznicy jego powstania uczestniczyło ponad 20 osób – bliskich współpracowników oraz przyjaciół i sympatyków, zarówno duchownych jak i świeckich.
Dzięki gościnności ojców Barnabitów, których to rzymski dom zakonny sąsiaduje z siedzibą PISK, jubileuszowa Msza święta odbyła się w miejscu szczególnym: prywatnej kaplicy zgromadzenia zakonu Księstwa z San Paolo przy piazza Cairoli w Rzymie.
W ołtarzu kaplicy, w której odprawione zostało jubileuszowe dziękczynienie, znajduje się słynny wizerunek Madonny Boskiej Opatrzności, pędzla Scipione Pulzone, datowany na ok. 1580 rok.
Gości przybyłych na Mszę św. przywitał bardzo serdecznie o. Grzegorz Bochenek SJ, ekonom Prowincji Jezuitów. Zaznaczył, że dzieło i osiągnięcia Papieskiego Instytutu Polskiego w Rzymie to zasługa wielu osób, zarówno duchownych jak i świeckich, w tym wielu wolontariuszy. Podkreślił wielkie zasługi dla rozwoju Instytutu jego wieloletniego Dyrektora, śp. o. Hieronima Fokcińskiego, który zmarł w lipcu bieżącego roku. Przypomniał także osobę ks. Eugeniusza Reczka, jezuity, współorganizatora Instytutu z ramienia prymasa Wyszyńskiego i jego pierwszego Dyrektora oraz sylwetki niektórych świeckich współpracowników.
O. Bochenek przywołał ciekawostki dotyczące działalności Instytutu, o których pisał o. Fokciński w swojej korespondencji do przełożonych i w swoich sprawozdaniach. Zwrócił on uwagę między innymi na dane statystyczne. W 1984 roku o. Hieronim pisał, iż „aktualna frekwencja osób odwiedzających czytelnie i korzystających z materiałów gromadzonych przez PISK kształtuje się około 120 osób miesięcznie”. „Oprócz tego Instytut otrzymuje około 90 listów każdego miesiąca” – podawał o. Dyrektor w listach z tamtego roku.
W sprawozdaniu z 1988 roku o. Fokciński podawał, iż Papieski Instytut Studiów Kościelnych odwiedza średnio 3500 badaczy. „Do tej liczby należy dodać jeszcze raz tyle, gdyż były dni, kiedy przychodziło 30, 40, 50, a nawet więcej osób”.
Ojciec Grzegorz Bochenek dziękował wszystkim osobom, które wspierały i wspierają działalność Instytutu. Podkreślił wielki wkład w rozwój ośrodka zarówno osób duchownych jak i świeckich, w tym licznych wolontariuszy.
O. Lech Rynkiewicz SJ, który również zabrał głos przed rozpoczęciem nabożeństwa ubolewał, że nie dane było doczekać uroczystości 60-lecia Instytutu o. Hieronimowi Fokcińskiemu. Zaznaczył, że jego śmierć w lipcu bieżącego roku, była niespodziewana, jednak nie nagła, gdyż o. Hieronim chorował od dłuższego czasu i miał już ponad 80 lat.
Homilię wygłosił o. Robert Danieluk SJ. Jako archiwista ocenił działalność Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych za imponującą, zważywszy na stosunkowe niewielkie zasoby ludzkie i materialne, jakie miał on do dyspozycji.
Odnosząc się do słów odczytanej Ewangelii, o uzdrowieniu głuchoniemego (Mk 7, 31-37) zwrócił uwagę, jak ważna jest znajomość historii dla jej zrozumienia. Wyjaśnił kim byli ludzie wśród których Jezus nauczał, z jakimi społeczeństwami miał kontakt podczas swoich wędrówek. „W 1963 papież Paweł VI zwracając się do archiwistów mówił, że to <dobrze, że Wy macie uwagę na te stare papiery, często zakurzone i pożółkłe dokumenty, dlatego, że są one świadectwem tego, co się wydarzyło we wspólnocie Kościoła>. Transitus Domini, to jest przejście Pana, takiego łacińskiego określenia użył Paweł VI w odniesieniu do historii, podkreślając tym samym, wielkie znaczenie pracy historyków i archiwistów – mówił o. Danieluk. „Papieski Instytut Studiów Kościelnych powstał dlatego, że nie można oddzielić historii naszego kraju, na historię państwową, świecką, czy jakkolwiek inaczej chcielibyśmy ją nazwać, od historii Kościoła” – podkreślił w swoim kazaniu.
Eucharystii przewodniczył o. Grzegorz Bochenek, a koncelebrowali ją o. Robert Danieluk, o. Lech Rynkiewicz, o. Ryszard Plezia oraz o. Rafał Bulowski.
Po Mszy św. ojcowie Jezuici zaprosili wszystkich zebranych do sal Instytutu na poczęstunek i wspólny toast.
Wśród zebranych gości – przyjaciół i sympatyków PISK – obecni byli m.in. ks. Waldemar Turek, ks. Arkadiusz Nocoń, br. Marcin Mosakowski, a także były Ambasador RP przy Stolicy Apostolskiej Piotr Nowina-Konopka z żoną, Adam Broż, – historyk sztuki, popularyzator kultury polskiej we Włoszech, Lidia Potykanowicz-Suda z Archiwum Państwowego w Gdańsku , Mariola Szaleniec z Archiwum Narodowego w Krakowie oraz grono przedstawicieli rzymskiej Polonii. Najmłodszym uczestnikiem spotkania był ośmioletni Jaś Piotrowski, syn autorki niniejszej relacji.
O miłą atmosferę i smaczny poczęstunek zadbały, oprócz gospodarzy, panie: Emilia Cadel Borelli i Agata Rola-Bruni.
Jubilatowi, Papieskiemu Instytutowi Studiów Kościelnych, życzę w imieniu własnym i redakcji „Naszego Świata” kolejnych owocnych lat działalności. Niech trwa nam Instytut jak najdłużej!
Danuta Wojtaszczyk
