Na peryferiach Bolonii,w gminie San Lazzaro znajduje się Polski Cmentarz Wojenny. Pochowano tam żołnierzy 2 Korpusu, którzy brali udział w kampanii włoskiej od jesieni 1944 do wiosny 1945. Marszałek Józef Piłsudski przy sposobnych okazjach mawiał, iż “Ojczyzna to pamięć i groby”. Ile tych grobów widział Marszałek zanim Polska odzyskała niepodległość w 1918… Nikogo więc nie dziwi, że żołnierze z reprezentacyjnego Garnizonu WARSZAWA, by uczcić tych co walczyli o wolną Ojczyznę, postanowili, przemierzając szlakiem 2. Korpusu Polskiego odwiedzić cmentarze w Bolonii, Loreto i Monte Cassino.
Poprzez Fundację Monte Cassino skontaktowali się z Giovanną Nurek, członkinią Stowarzyszenia Rodzin Polskich Kombatantów we Włoszech. Ojciec Giovanny był żołnierzem 2. Korpusu Polskiego, a po zakończeniu działań wojennych zamieszkał w Bolonii. Ponieważ Giovanna nie zna języka polskiego na tyle, by swobodnie przekazać opowieści o losach swojej rodziny i nie wiedząc czy znajomość języka angielskiego pozwoli jej na swobodne komunikowanie z żołnierzami, skontaktowała się z przedstawicielami polskich organizacji działających w okolicach Bolonii , prosząc o pomoc. Stowarzyszenie “VIA dell’AMBRA” przyłączyło się do organizacji pobytu żołnierzy, kontaktując się z kustoszem cmentarza, prosząc o udostępnienie krypty oraz dyspozycyjność ewentualnego otwarcia poza oficjalnymi godzinami, gdyby zaszła taka konieczność. Sekretarz Stowarzyszenia, Anna Pankowska, podjęła się roli tłumacza. Dzięki uprzejmości Giovanny, która spotkała się z przybyłymi gośćmi w dniu ich przyjazdu, zwiedzili razem Bolonię wieczorem 18 września. 19 września 2018 roku polscy żołnierze przekroczyli bramę cmentarną, nad którą wyryto napis:
ŻOŁNIERZOM 2 KORPUSU POLSKIEGO POLEGŁYM NA ZIEMI WŁOSKIEJ W WALCE O WOLNĄ POLSKĘ
Podczas ceremonii oficjalnej uczczono dwoma pieśniami, ”Marszem 2 Korpusu” oraz “Czerwonymi makami na Monte Cassino”, pamięć poległych o wyzwolenie Bolonii i okolic.
Zapalono znicze. Był to moment niezwykle wzruszający. W uroczystościach towarzyszyły dwie spotkane na cmentarzu Polki , które przyjechały do San Lazzaro w poszukiwaniu grobu dziadka, było to również dla nich wielkie przeżycie.
Po części oficjalnej goście z Polski spotkali się z Enzo Casadio, filologiem z wykształcenia a historykiem z zamiłowania zajmującym się tematyką II wojny, który w odpowiedzi na propozycję byłego Konsula Generalnego z Mediolanu Krzysztofa Strzałki, na podstawie stosownych dokumentów opracował monografię o polskim cmentarzu, dedykowaną śp. Ministrowi Januszowi Krupskiemu. Książka była gotowa na 21 kwietnia 2010, w 65-tą rocznicę wyzwolenia Bolonii. Dzięki jego obecności słuchacze mogli poznać wiele interesujących informacji dotyczących 2. Korpusu i genezy cmentarza. Jaki był jego los od 1946 do 1989. Także Giovanna Nurek, opowiedziała o życiu powojennym kombatantów, którzy wybrali emigrację i tak jak jej tato do lat 70 tych byli bezpaństwowcami. Ich dokumentem był paszport Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.
Na koniec spotkania wymieniono okolicznościowe pamiątki, zrobiono fotografie i przyszedł moment rozstania. Żołnierzy czekała podróż do Loreto. Musieli się spieszyć, by zdążyć na czas. Mamy cicha nadzieję, że nasi rodacy byli zadowoleni i nigdy nie zapomną o tych 1432 “rzędach białych krzyży” z San Lazzaro.
Z naszej strony staraliśmy się, aby wizyta w San Lazzaro wypadła jak najlepiej.
ANNA PANKOWSKA
Stowarzyszenie
“VIA dell’AMBRA”
