in ,

Szlakiem Polaków po cmentarzu Campo Verano w Rzymie: STEFAN BAKAŁOWICZ (ur. Warszawa 1857 – zm. Rzym 1947)

Zbliża się listopad. Przed nami okres przygotowań do uroczystości Wszystkich Świętych i Zaduszek, kiedy to bez względu na to czy jesteśmy w Polsce, czy za granicą, udajemy się na cmentarze, odwiedzamy groby bliskich, a jeśli takich nie mamy, groby osób nam nieznanych, wczytujemy się w napisy, przyglądamy zdjęciom, zapalamy znicze, składamy kwiaty, modlimy się… wszystkich, którzy wyprzedzili nas w drodze do wieczności, otaczamy w te dni szczególną pamięcią.

Stefan Bakałowicz (Wikipedia)

Od kilku lat, na łamach Naszego Świata przypominam sylwetki Polaków spoczywających na rzymskim cmentarzu Campo Verano. Tym razem mój wybór padł na Stefana Bakałowicza – malarza  urodzonego w moim rodzinnym mieście – Warszawie. Zawsze, kiedy odwiedzam warszawskie Stare Powązki, chodzę na grób jego matki – Wiktoryny – znanej warszawskiej aktorki dramatycznej… CZYTAJ DALEJ W PDF>>> A.ROLA_BRUNI_VERANO_Bakalowicz

Napis na grobowcu: PUBLICZNOŚĆ WARSZAWSKA WIKTORYNIE BAKAŁOWICZOWEJ ARTYSTCE DRAMATYCZNEJ TEATRÓW WARSZAWSKICH, ZMARŁEJ D. 30 PAŹDZIERNIKA 1874 R.
(Fot. A. Rola-Bruni)
Grobowiec W. Bakałowiczowej na Powązkach (Fot. A. Rola-Bruni), W. Bakałowiczowa (Wikipedia)

Zanim przejdę do krótkiego przedstawienia sylwetki Stefana Bakałowicza, wskażę miejsce jego spoczynku na cmentarzu Campo Verano.

Stefan Bakałowicz został pochowany w grobowcu rodzinnym żony – Giuseppiny z d. Aloisi, w części cmentarza zwanej „SALITA A SERPA”, położonej w pobliżu wejścia głównego (Piazzale del Verano 1) – na mapce oznaczona jest nr III. Po wejściu na cmentarz, należy iść prosto aż do figury Chrystusa Zmartwychwstałego, znajdującej się w centralnej części „QUADRIPORTICO”. Następnie skręcić w lewo i schodami dojść do kaplicy oo. kapucynów (SEPULCRUM CAPUCCINORUM). Przy kaplicy skierować się w prawo. Z tego miejsca widać już grobowiec, w którym spoczywa Stefan Bakałowicz.

Fragment mapki cmentarza, schody prowadzące z „Quadriportico” do kaplicy oo. kapucynów (Fot. A. Rola-Bruni)
Kaplica oo. kapucynów, grobowiec rodziny Aloisi – miejsce spoczynku S. Bakałowicza (Fot. A. Rola-Bruni)

Na pomniku w kształcie niewysokiego obelisku widnieje napis: LEOPOLDO ALOISI FECE PER SE E SUOI NEL 1873. Znajdują się na nim tonda – na jednym z nich inskrypcja upamiętniająca żonę. Niestety, brak tonda przypominającego Stefana Bakałowicza. Być może nigdy go nie było… być może zostało skradzione – kradzieże na Campo Verano są niestety zjawiskiem nagminnym. Na zdjęciu z 2013 roku (poniżej) są jeszcze wszystkie mosiężne obramowania tond. W chwili obecnej brakuje już jednego.

Zdjęcie z 2013 roku z wszystkimi mosiężnymi obramowaniami tond, tondo z inskrypcją upamiętniającą żonę S. Bakałowicza – Giuseppinę Bakałowicz z d. Aloisi (Fot. A. Rola-Bruni)

Na murze cmentarnym Starych Powązek w Warszawie zamieszczono tablicę ze słowami Prymasa Polski ks. Stefana kard. Wyszyńskiego: GDY GAŚNIE PAMIĘĆ LUDZKA DALEJ MÓWIĄ KAMIENIE.

W przypadku Stefana Bakałowicza pamięć ludzka jeszcze nie zgasła. Może warto, póki trwa, utrwalić ją w kamieniu…

Tablica umieszczona na murze Starych Powązek w Warszawie (Fot. A. Rola-Bruni)

W sobotę, 10 października br., korzystając z pięknej, jesiennej pogody, wybrałam się wraz z moim synem na cmentarz i uporządkowałam teren wokół pomnika. Po przycięciu rosnących tam palm, już bez problemu można do niego dojść – ze względu na położenie, tylko od tyłu.

Autorka artykułu przy grobowcu rodzinnym S. Bakałowicza przed rozpoczęciem prac porządkowych (powyżej) oraz po ich zakończeniu (poniżej) w dniu 10 X 20 r. (Fot. M. Bruni)
Pomnik od tyłu – przed i po uporządkowaniu w dniu 10 X 2020 r. (Fot. A. Rola-Bruni)

JAKIM CZŁOWIEKIEM I ARTRYSTĄ BYŁ STEFAN BAKAŁOWICZ?

Dobrą odpowiedzią na to pytanie jest artykuł z 1933 roku, napisany z okazji 50-lecia pracy artysty w Rzymie. Pod artykułem, który przytaczam w całości, zamieszczam kilka zdjęć obrazów Stefana Bakałowicza ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Więcej prac można zobaczyć na Wikipedii lub na stronie www.pinakoteka.zascianek.pl

Agata Rola-Bruni

Czytaj dalszą część artykułu w PDF

 

Mecz Polska-Włochy odbył się na stadionie w Gdańsku

Włochy: Najnowsze informacje z Włoch i ze świata w skrócie, 12 października 2020 r.