We Włoszech istnieje kilkanaście szkół, w których dzieci i młodzież mogą uczyć się języka polskiego oraz poszerzać swoją wiedzę o Polsce. Niektóre adresowane są do uczniów, którzy już dobrze znają język polski, inne pozwalają uczyć się go o podstaw – wyjaśnia Anna Smolińska – prezes i założycielka Rady Oświaty Polonijnej we Włoszech. Jak często odbywają się zajęcia w polskich szkołach? Czym warto się kierować wybierając szkołę dla naszego dziecka? Czy trudno jest założyć nową szkołę sobotnią? Co zmieniło się już najlepsze, a co pozostaje odwiecznym problemem uczniów i nauczycieli tych szkół? O oświacie polonijnej we Włoszech z Anną Smolińską rozmawia Danuta Wojtaszczyk.
Zapisy do polskich szkół na rozpoczynający się nowy rok szkolny jeszcze trwają. Istnieje kilka typów szkół. Czym się one od siebie różnią? Jak zorganizowana jest nauka i jak często odbywają się zajęcia?
Obecnie we Włoszech istnieje 14 społecznych szkół polonijnych, jedna szkoła Europejska oraz cztery Szkolne Punkty Konsultacyjne (SPK).
Społeczne szkoły polonijne powstają z inicjatywy zorganizowanych środowisk polonijnych takich jak stowarzyszenia i parafie. Zajęcia odbywają się w sobotę przeważnie w godzinach popołudniowych, z częstotliwością co dwa tygodnie. Wyjątek stanowią: szkoła w Lago Patria-Neapol oraz Katolicka Szkoła Podstawowa w Rzymie, w których lekcje są przeprowadzane co tydzień.
W sobotnich szkołach polonijnych program nauczania jest opracowywany przez nauczycieli danej szkoły i dostosowywany do kompetencji uczniów. Oprócz kształcenia sprawności językowej w programie zawarte są elementy nawiązujące do kultury i tradycji polskiej. Nauczane przedmioty to język polski na zróżnicowanych poziomach zaawansowania oraz historia, geografia i Wiedza o Polsce. Warto podkreślić, że programy te powstają w oparciu o Podstawę Programową Ministerstwa Edukacji Narodowej dla uczniów uczących się za granicą.
W polskich i polonijnych szkołach we Włoszech panuje rodzinna atmosfera. Nauczyciele wykorzystują aktywizujące metody nauczania, aby dodatkowo motywować uczniów do doskonalenia języka polskiego i poszerzania swojej wiedzy o Polsce. Pamiętajmy, że uczęszczanie w sobotę do polskiej szkoły to dodatkowe zajęcie dla dziecka, które już ma za sobą tydzień nauki w szkole włoskiej.
Szkolne Punkty Konsultacyjne to szkoły przy polskich placówkach dyplomatycznych. Szkoły należą do struktury Ośrodka Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą (ORPEG). Potocznie są określane jako „szkoły państwowe”. Zajęcia odbywają się raz w tygodniu i jest realizowany uzupełniający program nauczania z przedmiotami ojczystymi takimi jak język polski oraz wiedza o Polsce. Więcej informacji na temat nauki w Szkolnych Punktach Konsultacyjnych znajduje się na stronie internetowej www.orpeg.pl.
Szkoła Europejska to oficjalna instytucja edukacyjna kontrolowana wspólnie przez rządy państw członkowskich UE, zapewniająca wielojęzyczną i wielokulturową edukację dzieciom, których rodzice są zatrudnieni w instytutcjach i agencjach europejskich. We Włoszech istnieje jedna z 14 szkół w całej UE i znajduje się ona w Varese.
Ponadto istnieją również wydziały polonistyki na włoskich uniwersytetach.
Różnice pomiędzy tymi placówkami kreowane są przez system, nad czym bardzo ubolewam, ponieważ każda ze szkół i każdy nauczyciel realizuje ten sam cel, jakim jest krzewienie polskości wśród polonijnych dzieci. Niestety nie jest to jednoznaczne i zauważalne dla polskich instytucji.
Szkoły polonijne utrzymują się ze składek rodzicielskich oraz krótkoterminowych dofinansowań ze strony konsulatów. Pomieszczenia lekcyjne, wynagrodzenie dla nauczycieli, zakup pomocy dydaktycznych leżą w gestii rodziców i zarządu szkoły. Natomiast w SPK-ach koszty są pokrywane przez instytucje państwowe, więc nauka jest bezpłatna.
Oznacza to, że uczeń uczniowi nie jest równy i nie wszystkie dzieci polonijne mają prawo do bezpłatnej nauki.
Kadrę pedagogiczną szkół społecznych tworzą zarówno nauczyciele jak i tak zwani „animatorzy oświaty”. W większości przypadków nauczyciele szkół polonijnych pracują bez wynagrodzenia. Nauczyciele pracujący w Szkolnych Punktach Konsultacyjnych podlegają pod Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą w Warszawie i są opłacani z budżetu państwa.
Istnieją też różnice w programach nauczania. Program nauczania szkół polonijnych ma przeważnie charakter autorski, czyli jest dostosowywany do kompetencji uczniów.
Pragnę podkreślić, że wszystkie szkoły łączy wspólny cel, jakim jest krzewienie polskości i we Włoszech szkoły społeczne współpracują z SPK.
Niektórzy rodzice nie zapisują dziecka do polskiej szkoły z obawy, że sobie ono w niej nie poradzi. Czy dziecko musi znać perfekcyjnie język polski, aby uczęszczać do szkoły polskiej we Włoszech?
Absolutnie nie. Owszem, są szkoły, które wymagają znajomości języka polskiego, tak jak Katolicka Szkoła Podstawowa w Rzymie czy SPK-i, jednak jest to uzależnione od programu nauczania i założeń szkoły.
Pozostałe szkoły polonijne umożliwiają zarówno naukę języka polskiego od podstaw jak i doskonalenie go, w przypadku uczniów, którzy znają dobrze język polski.
Dzieci chętnie uczęszczają do polskich szkół sobotnich ze względu na panująca w nich atmosferę, radość z przebywania wśród rówieśników, którzy również mają polskie korzenie. Warto podkreślić, że nauczyciele w tego typu szkołach są doskonale przeszkoleni pod kątem pracy z dziećmi, dla których język polski jest językiem dziedziczonym.
Rada Oświaty Polonijnej we Włoszech powstała prawie 3 lata temu. Z jakich dotychczasowych osiągnięć jesteście najbardziej zadowoleni? Które projekty cieszą się największym zainteresowaniem?
Największą satysfakcję czerpiemy z faktu, że powstaje coraz więcej szkół polonijnych, przynajmniej 5 ośrodków edukacyjnych, od rozpoczęcia naszych działań mających na celu aktywizacje środowisk polonijnych. Z coraz większą częstotliwością zgłaszają się do nas nowopowstające szkoły z prośbą o udzielenia informacji. Nasi przedstawiciele niejednokrotnie odwiedzili osobiście środowiska polonijne proszące o pomoc, udzielając wskazówek merytoryczno-dydaktycznych. Każdy z członków Zarządu ROP, na swoim terytorium, aktywnie promuje krzewienie polskości i dwujęzycznośc nie tylko poprzez zakładanie nowych szkoł, ale również poprzez organizację wielu polonijnych inicjatyw. Dla każdego z nich należą się słowa uznania i podziękowania.
Kolejnym ważnym osiągnięciem jest przeprowadzenie ogólnokrajowej kampanii informacyjnej na temat zalet dwujęzycznego wychowania dzieci. Jako pierwsi stworzyliśmy dwujęzyczny klip telewizyjny promujący właśnie dwujęzyczność. W klipie wzięli udział uczniowie szkoły polonijnej oraz m.in. włoscy i polscy profesorowie uniwersytetów oraz rodzice. Reklama o charakterze społecznym była emitowana przez TV Polonia oraz podczas wielu konferencji metodycznych w całej Europie jako przykład skutecznego działania na rzecz dwujęzyczności.
Od samego początku naszego istnienia współpracujemy ściśle ze Stowarzyszeniem „Wspólnota Polska” i jego Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli jako partner merytoryczny programu „Wsparcie metodyczne dla nauczycieli polonijnych”. Zorganizowane zostały liczne konferencje metodyczne na terytorium Włoch, w których wzięło udział ponad 70 nauczycieli polonijnych i animatorów oświaty. W zeszłym roku działał również jeden z czterech na całym świecie Lokalnych Ośrodków Metodycznych, który miał na celu m.in. przeprowadzać lokalne szkolenia dla nauczycieli. Bardzo cenna i pożyteczna inicjatywa ODNSWP.
Jakie są największe problemy polskich szkół we Włoszech?
Finansowe. Brak długoterminowego dofinansowania działalności szkoły w dużym stopniu limituje rozwój istniejących placówek oraz hamuje powstawanie nowych. Jak już wspomniałam, szkoły społeczne nie posiadają własnych lokali, niejednokrotnie wynajmują pomieszczenia. To niesie za sobą nie tylko dodatkowe koszty, ale również utrudnienie dla nauczycieli, którzy przychodzą na lekcje z walizkami wypełnionymi pomocami dydaktycznymi. Nauczyciele, którzy (powtórzę ponownie) niejednokrotnie pracują bez wynagrodzenia.
Bardzo odczuwalny jest brak podstawowych pomocy dydaktyczno – edukacyjnych.
Kolejnym problemem jest zjawisko niemożności utworzenia klasy z powodu niewystarczającej liczby uczniów. Powoduje to poważne kłopoty organizacyjne. Wynika to z wciąż niskiej świadomości rodziców z pożytków płynących z dwujęzyczności i dwukulturowości.
Jak to wygląda w liczbach? Ile dzieci uczy się obecnie w polskich szkołach?
Niespełna 1500 dzieci. Około 1000 z nich to uczniowie czterech Szkolnych Punktów Konsultacyjnych. Pozostałe 500 uczęszcza do szkół sobotnich. Przy 100-tysięcznej Polonii, zakładając, że 1/5 to dzieci oznacza, że we Włoszech mieszka około 20 tysięcy polonijnych dzieci i … uwaga (!) z nauki języka polskiego korzysta tylko 1500… Są to dane wywołujące niepokój.
Czy trudno jest założyć we Włoszech sobotnią szkołę polonijną? W jakim zakresie Rada może pomóc w powstaniu nowej placówki?
Szkoła polonijna powstaje z inicjatywy lokalnych środowisk polonijnych i jeśli jest grupa zaangażowanych osób to nie jest to trudny proces. Ważne, by trzymać się pewnych określonych zasad organizacyjno-prawnych. W tym przypadku Rada Oświaty Polonijnej jest bardzo pomocna. Posiadamy opracowany poradnik dla nowopowstających szkół oraz nasze własne doświadczenie. Nie zapominajmy, że ROP tworzą założyciele pierwszych szkół polonijnych we Włoszech. Każdy z członków Zarządu wspomagał i wspomaga zwracające się osoby zarówno pod kątem organizacyjnym jak i merytorycznym.
Ponadto przeprowadzamy lokalne szkolenia nauczycieli. Wymieniamy się scenariuszami zajęć, podpowiadamy jak i skąd uzyskać pomoce dydaktyczne itd.
Wraz ze Stowarzyszeniem Nauczycieli Polskich w Chcicago udzieliliśmy wsparcia Polskiej Ludotece w Ascoli Piceno, która w zeszłym roku przeżyła dramatyczne trzęsienie ziemi, podarowując podręczniki do nauki dla wszystkich uczniów. Aktualnie śledzimy i udzielamy wskazówek dla nowopowstającej szkoły w Pistoi.
Jaki rodzaj wsparcia dla oświaty polonijnej oferuje obecnie Warszawa?
Ostatnio nastąpiły pozytywne zmiany. Jedną z nich jest nowa ustawa, która umożliwia uczniom szkół polonijnych, a także nauczycieli tych szkół, do otrzymania legitymacji uprawniającej do skorzystania z ulgowych przejazdów transportem publicznym podczas pobytu w Polsce oraz wstępu do muzeów i parków narodowych na takich zasadach jak uczniowie szkół w Polsce.
Ministerstwo Edukacji Narodowej rozpisuje nowe konkursy edukacyjne (z dofinasowaniem) dla szkół polonijnych.
Nauczyciele polonijni mogą korzystają z darmowych szkoleń ORPEG-u oraz ODNSWP.
Szkoły mają możliwość starać się o dofinansowanie swojej działalności ze środków senackich.
Zmiany są i z pewnością doprowadzą do szybszego rozwoju oświaty polonijnej.
Jak układa się współpraca ze stroną włoską?
Jeśli chodzi o lokalne instytucje to przeważnie są one przychylnie nastawione do naszych działań, jednak nie zawsze rozwiązuje to kwestię np. pomieszczeń czy też dofinansowań.
Borykamy się natomiast z problemem niektórych włoskich pedagogów, którzy negują pożyteczność nauki języka polskiego, twierdząc, że zakłóca to proces rozwojowy dziecka i powoduje utrudnienia w nauce. Jest to oczywiście nieprawda, mimo to wielu polskich rodziców ulega tym mitom.
Jakie są najważniejsze plany Rady Oświaty Polonijnej we Włoszech na nowy rok szkolny?
Przede wszystkim kontynuacja rozpoczętej kampanii na rzecz powstawania nowych szkół i wspierania istniejących.
W tym roku ogłosimy tez nasz pierwszy ogólnokrajowy konkurs dla uczniów szkół polonijnych z licznymi nagrodami.
Już wkrótce, na naszych stronach, ukaże się nowa zakładka zawierające scenariusze zajęć oraz forum wymiany dobrych praktyk.
Mamy kilka projektów na skalę ogólnokrajową, o których poinformujemy wkrótce.
Dziękuję za rozmowę.
Ja również dziękuję.
rozmawiała
Danuta Wojtaszczyk
Więcej informacji na temat działalności Rady Oświaty Polonijnej we Włoszech znajduje się na stronie http://radaoswiaty-it9.webnode.com/.
Zobacz także:
