Dnia 19 marca przypada uroczystość św. Józefa. Z tej okazji pragnę przypomnieć artykuł dr Józefy Orańskiej pt. „Św. Józef w fantazji artystów” opublikowany w „Kurierze Poznańskim” w dniu 19 marca 1939 roku. Publikację dr. Orańskiej wzbogaciłam o kilka kolorowych zdjęć. Szczególnej uwadze Czytelników polecam fragment poświęcony twórczości dwóch polskich malarzy związanych z Rzymem: Szymona Czechowicza, o którym pisałam już w zeszłym roku oraz jego ucznia – Franciszka Smuglewicza. Obrazy tych artystów zobaczyć możemy w bocznych ołtarzach polskiego kościoła pw. św. Stanisława B.M. w Rzymie (obraz Czechowicza w listopadzie ubiegłego roku zabrany został do konserwacji).
A.R-B
Św. Józef w fantazji artystów
dr Józefa Orańska
(r) Postać św. Józefa występuje w sztuce jako temat samoistny dopiero w XVI wieku. Wprawdzie w wyobrażeniach plastycznych średniowiecza spotykamy św. Józefa w niektórych scenach z życia N. Marii P., jak w Bożym Narodzeniu, hołdzie pasterzy i pokłonie Trzech Króli, lecz osoba jego nie zwraca na siebie specjalnej uwagi i służy raczej tylko dla uzupełnienia treści kompozycji.
Kult do św. Józefa budzi się w głównej mierze po ukazaniu się drukiem w r. 1522 w Pawii słynnego dzieła dominikanina I. Isolanusa pt. „Summa de donis S. Joseph”. W książce tej autor apoteozuje cnoty tego świętego, który obdarzony wszystkimi darami Ducha św., niczego nie ucząc się, przewyższał swą erudycją największych teologów i filozofów. Rewelacyjne to dzieło oczarowało wiernych, a głównie zakony, gdyż św. Józef, który w najwyższym stopniu posiadł cnotę ubóstwa, czystości i posłuszeństwa, mógł służyć za wzór życia klasztornego. Toteż w pierwszym rzędzie zgromadzenia religijne propagują kult, a św. Teresa nie tylko zakłada swój pierwszy klasztor w Awili pod wezwaniem św. Józefa, ale poświęca mu znaczną część i innych klasztorów.
Nabożeństwo ku czci św. Józefa ustala się w Kościele Katolickim dopiero w r. 1621, kiedy papież Grzegorz XV naznacza uroczystość tego patrona na dzień 19 marca. Od tego czasu wzrasta silnie zapotrzebowanie na wizerunki św. Józefa, który wchodzi teraz do sztuki, jako osobny temat.
Równocześnie pojawia się u artystów ważny problem do rozstrzygnięcia, jak wyglądał św. Józef. Różni pisarze wypowiadali o tym wręcz przeciwne poglądy. Jedni (M. d’Agreda, Morales) twierdzili, że nie był to starzec 80-letni, gdyż jako opiekun Matki Bożej nie tylko musiał odznaczać się urodą i siłą, ale dowodzili, że św. Józef w chwili zaślubin z N. Marią P. miał 33 lata. Inni autorzy (Canisius) sądzili, że artyści słusznie postępowali, przedstawiając św. Józefa jako starca, gdyż taka właśnie utrzymuje się na ogół tradycja i lud inaczej go sobie nie wyobraża.
Taką też widzimy postać świętego we włoskiej sztuce w przeciwieństwie do francuskiej i hiszpańskiej, gdzie przeważnie wyobrażany jest w sile wieku. Podobnie przedstawia go w swych licznych obrazach Murillo.
Artyści często wyobrażają św. Józefa w całej postaci z Dzieciątkiem Jezus na ręku, a niekiedy też Matka Boska podaje mu swojego Syna, to znów na innych obrazach św. Józef z tkliwą czułością pieści Dziecię, obsypując Je pocałunkami.
Jedną z najbardziej rozpowszechnionych kompozycji tego rodzaju jest obraz Guida Reniego, na którym przedstawiony jest św. Józef jako dostojny starzec, piastujący urocze Dziecię Jezus, które bawi się jego brodą.
Według starej tradycji, zanotowanej w księgach katolików na Wschodzie, w wersji koptyjskiej, spisanej, jak głosi podanie, na podstawie słów samego Chrystusa: w chwili śmierci św. Józefa przy łożu jego czuwali Matka Boska i Pan Jezus, który zamknął oczy swego opiekuna, aniołowie ubrali go w białą szatę. Ze względu na tak wyjątkowy zgon św. Józefa liczne „bractwa szczęśliwej śmierci” biorą go za swego patrona. Czytaj dalej na stronie 2
