Pałac Bonaparte (Palazzo Bonaparte, zwany czasem Pałacem Rinuccini) znamy wszyscy. Położony w centrum Rzymu, przy Placu Weneckim (Piazza Venezia 5), z charakterystycznym balkonikiem, na którym siadywała matka Napoleona Bonaparte – Maria Letycja. Po przeprowadzonym remoncie, w 2019 roku Pałac udostępniono zwiedzającym.
W styczniu br., na stronie www.aboutartonline.com włoski historyk sztuki – Francesco Petrucci – opublikował bogato ilustrowany artykuł pt. „Novità e scoperte a Palazzo Bonaparte (Roma). Svelata l’autentica iconografia degli affreschi opera di Taddeo Kunze”, w którym przedstawił cykl fresków, będących dziełem polskiego malarza Tadeusza Kuntze (zm. w Rzymie w 1793 r.).
We wstępie Autor przypomniał postać Ericha Schleiera – niemieckiego historyka sztuki, który już prawie czterdzieści lat temu przypisał autorstwo w/w fresków polskiemu artyście. F. Petrucci wyraził zdziwienie, że na panelach informacyjnych umieszczonych w poszczególnych salach Pałacu Bonaparte, jak również w wydanym niedawno Katalogu, brak informacji o polskim artyście. Stwierdził także, iż: “…per chi avesse qualche dimestichezza con la pittura romana del ‘700, sarebbe agevole riconoscere negli affreschi la mano del più prolifico professionista attivo nella “decorazione d’appartamento” della seconda metà del secolo, cioè il pittore polacco romanizzato Taddeo Kuntze…” Zwrócił również uwagę na pewną ciekawostkę… otóż w sąsiadującym z Pałacem budynku, od strony vicolo Doria, ma swoją siedzibę Stacja Polskiej Akademii Nauk…
Gorąco polecam lekturę tego artykułu oraz zachęcam do odwiedzenia Pałacu!
Agata Rola-Bruni
Francesco Petrucci jest wybitnym historykiem sztuki. Jest powszechnie uznawany za jednego z najbardziej autorytatywnych specjalistów rzymskiego baroku, do tego stopnia, że jest punktem odniesienia dla badań dotyczących rzymskiego XVII i XVIII wieku oraz jednym z najbardziej akredytowanych ekspertów z największych domów aukcyjnych na świecie, kolekcjonerów i instytucji muzealnych. Obszerny biogram Autora na https://it.wikipedia.org/wiki/Francesco_Petrucci
Tadeusz Kuntze – życie i twórczość (biogram za Culture.pl)
Malarz, ojciec malarzy Antonia (1785-1809) i Petra (1793-1863) znanego w Hiszpanii jako Pedro Kunz y Valentini. Jeden z sześciorga dzieci Gotfryda Kuntzego i Anny Marii Sambler. Urodził się 20 kwietnia 1727 w Zielonej Górze, zmarł 8 maja 1793 w Rzymie.
Dzięki mecenatowi biskupa płockiego i kanonika krakowskiego Andrzeja Stanisława Załuskiego ukończył studia w Rzymie na Akademii Francuskiej (1747-1752 u Lodovica Mazzantiego) oraz w Scuola del Nudo przy Akademii św. Łukasza. Na zlecenie swego dostojnego protektora namalował w Rzymie w 1754 dwa obrazy przeznaczone do katedry krakowskiej na Wawelu: Męczeństwo św. Wojciecha i Święty Kazimierz (oba sygnowane, obecnie w zakrystii katedry) oraz dwa przedstawienia alegoryczne, Fortuna i Sztuka (sygnowane i datowane, w Muzeum Narodowym w Warszawie), być może do uczelni, jaka miała powstać przy Bibliotece założonej przez braci Załuskich, w Warszawie 1747r.
Zwłaszcza w obrazach sakralnych uwidaczniają się silne wpływy późnobarokowego malarstwa rzymskiego: wielofiguralna kompozycja podporządkowana głównej, centralnej postaci, a ukazana z niskiego punktu widzenia (jak w kompozycjach religijnych Francesco Solimeny). Ekspresję przedstawień wzmacniają dramatyczne gesty postaci zastygłych w ruchu, (przypominające figury Guida Reniego) oraz umiejętnie zastosowany efekt światła i cienia (wywodzące się z tradycji malarstwa Luca Giordano i późniejszego Carla Maratty.
W Rzymie powstały też obrazy Wskrzeszenie Piotrowina, przed 1754 (ołtarz boczny kościoła S. Stanislai dei Polacchi w Rzymie). Kuntze stosował w nich zestawienia żywych, czystych kolorów. Rok 1756 miał spędzić w Paryżu, na tamtejszej Akademii. Dowodem na to miały by być kopie portretów malarzy tam nauczających: Jacquesa Dumonta, Jeana Restout II (wg Quentin de la Toura), Etienne Jeurata, Hyacinthe Vermonta (według A. Roslina), Francois Bouchera i Charlesa Josepha Natoire’a, wszystkie sygnowane T. K. P (w Muzeum-Pałacu w Wilanowie).
Lata 1757-59 Kuntze spędził w Krakowie, gdzie na zamówienie swego mecenasa, który był także dobroczyńcą zgromadzenia Misjonarzy, biskupa Andrzeja Stanisława Kostki Załuskiego, namalował trzy (które można uznać za pewne) obrazy do kościoła Misjonarzy na Stradomiu: Święty Wincenty a Paolo (ołtarz w kaplicy św. Wincentego), Śmierć św. Józefa (ołtarz w kaplicy św. Józefa) oraz Św. Jan Nepomucen (ołtarz kaplicy Św. Jama Nepomucena). W 1758 wykonał dwa portrety swego protektora, biskupa Andrzeja Kostki Załuskiego: stojącego (z autoportretem malarza) do klasztoru franciszkanów, oraz siedzącego w fotelu, (w klasztorze misjonarzy). Ponadto namalował dla innych kościołów: Św. Michał Archanioł, sygn. “Cr. 1758” (do ołtarza głównego kościoła Paulinów na Skałce), Święty Norbert przyjmujący regułę zakonną z rąk św. Augustyna, sygn. i dat. 1759 (dla klasztoru norbertanek, obecnie w chórze tamże), oraz Nawiedzenie Najświętszej Maryi Panny, 1759, nie ukończony (obecnie w ołtarzu głównym kościoła Wizytek w Warszawie).
Po śmierci biskupa Andrzeja S. K. Załuskiego w 1758 otrzymał zaproszenie na dwór hiszpański, ale wobec śmierci króla Ferdynanda VI został w 1759 Rzymie, gdzie mieszkał do śmierci.
Nie ma, jak dotąd, dowodu na kontakty Kuntzego z młodym Goyą (jak podaje Zagórowski), ani na jego pobyt w Hiszpanii w tym czasie. Można tylko wnioskować o związkach malarza z tym krajem, gdyż jego syn Pietro, malarz, zrobił karierę w Hiszpanii jako Pedro Kunz y Valentini, córka Elisabetta poślubiła malarza hiszpańskiego Jose Madrazo i mieszkała w Madrycie.
Lata spędzone w Rzymie to okres dojrzałej twórczości i powodzenia Kuntzego. Pozostawał bowiem na usługach dworu kardynała Enrico Benedetto Stuarta oraz arystokratów włoskich, Marcantonia IV księcia Borghese, Bartolomea księcia Corsini, Giovanniego markiza Rinuccini. Wykonywał wówczas freski dekoracyjne w modnym stylu klasycyzującym (imitującym starożytne dekoracje w złotym Domu Nerona w Rzymie), kompozycje religijne w rokokowej manierze, oraz obrazki rodzajowe – scenki z życia codziennego rzymskiej ulicy (na podobieństwo popularnych wówczas w Rzymie scenek Pietra Longhi i domów arystokracji (przypominające podobne kompozycje Hogartha).
Z. Prószyńska i E. Schleier, znawcy twórczości Kuntzego, określają go mianem malarza dekoracyjnego. Jego malarstwo religijne odbija żywą tradycję malarstwa Francesco Solimeny (1657-1747), najsłynniejszego w Rzymie barokowego malarza neapolitańskiego i jego ucznia Corrado Giaquinto (1703-1765). Podobnie jak w kompozycjach wspomnianych wyżej malarzy, w obrazach Kuntzego nawet dramatyczne gesty postaci ułożone są harmonijnie, kolory żywe, ale nie nasycone zestawiane kontrastowo (np. błękit, róż, żółć), światło pada zazwyczaj z ukosa i służy podkreśleniu ważności danego fragmentu w stosunku do całej kompozycji. Interesująca jest niezwykłe podobieństwo obrazów Kuntzego i Giaquinta, wskazane przez E. Schleiera (“L’ultimo pittore…”), które sprawia, że ich dzieła są mylone.
Wśród dzieł z tego okresu należy wymienić:
- zachowane obrazy religijne, olejne: Męczeństwo św. Bartłomieja, Święty Jan z uczniami – oba wykonane po r. 1765, oba sygnowane “T…Kuntze” (kaplice boczne katedry w Veroli k. Frosinone), Św. Józef z Capistrano ze św. Augustynem i św. Biskupem, ok. 1770, sygn. “Tadeus Kuntze P.” (ołtarz boczny kościoła San Pietro w Castel Massimo, Chrystus przed Piłatem, ok. 1770-80 (z czterech replik zachowane dwie, w Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu w Krakowie, oraz w zbiorach Fabrizio Lemme w Rzymie), Trójca Św. i Św. Monika, zapewne ok. 1776 (kościół Santissima Trinita w Soriano nel Cimini k. Viterbo)
- freski: Pokłon pasterzy i Ofiarowanie Dzieciątka w świątyni, oba 1773 oraz Narodziny NMP i Zaśnięcie NMP, 1775 (Capella della Madonna Rifugio dei Peccatori w kościele del Gesù we Frascati k. Rzymu), Symbole Eucharystii niesione przez anioły, 1775 (zakrystia kościoła Santa Caterina dei Senesi w Rzymie, Apoteoza św. Augustyna, prawdopodobnie 1776 (sklepienie kośc. Santissimi Trinitą w Soriano nel Cimino k. Viterbo, Cudowne rozmnożenie chleba i ryb 1777 (Santa Maria del Buon Consiglio w Genazzano k. Palestriny), Matka Boska ze św. Łucją ok.1781 (Kościół S. Lucia della Tinta w Rzymie)
- freski dekoracyjne o tematyce mitologicznej: cykl ukazujący dzieje Hipolita, ok. 1780 (sala jadalna d. casino Stazi w Aricci k. Albano), sceny różne ok.1773 (sale parterowe Palazzo Borghese w Rzymie i Villa Borghese w Rzymie), przed 1793 (Palazzo Rinuccini w Rzymie).
Ponadto Prószyńska wymienia kilkanaście prac Kuntzego, które uznaje za jego autentyczne dzieła, mimo braku odpowiedniej dokumentacji (“Słownik Artystów Polskich”, t.4, s.370).
Do nielicznych zachowanych scen rodzajowych malowanych przez Kuntzego, zaliczyć należy Lekcję śpiewu (1784, wraz z siedmioma olejno malowanymi medalionami na drzwiach sali Domenichina w Villa Borghese), dwa obrazy olejne Wizyta lekarza i Nauczyciel muzyki (ok. 1784, wł. Banca Sannitica w Neapolu), rysunki w kolekcjach Federica Zeri, i Witolda Zahorskiego w Rzymie, rysunki w Gabinecie Rycin Muzeum Narodowego w Warszawie (8 sztuk).
Bibliografia:
- E. Schleier, “L’ultimo pittore del rococo a’Roma. Opere sconosciute di Thaddäus Kuntz, Arte Illustrata”, III, 1970, nr 27-29, s. 92-109;
- “Taddeo Kuntz decoratore del Palazzo Rinuccini a’Roma”, Antichita Viva, XX, 1981, nr 5, s. 23-29
- “Inediti di Taddeo Kuntz, Scrini di storia dell’arte in onore di Federico Zeri”, Milano 1984, t.II, s. 866-79
- “Una decorazione poco nota di Taddeo Kuntz in una chiesa romana, Arte Cristiana”, LXXVI, 1988, nr 7-8, s. 303-308
- “Słownik Artystów Polskich i obcych w Polsce działających”, Wrocław. Warszawa. Kraków. Gdańsk. Łódź, 1986, s. 366-74 (Z. Prószyńska)
- Z. Prószyńska, “Twórczość Tadeusza Kuntzego w Rzymie”, w: (red. M. Morka, P. Paszkiewicz) “Między Polską a światem”, I, Warszawa 1993, s. 42-56
- M. Wnuk, “W sprawie daty urodzenia Tadeusza Kuntzego”, Biuletyn Historii Sztuki, LXII, 2000, nr 3-4, s. 631
Autor: Monika Ochnio, Muzeum Narodowe w Warszawie, luty 2002. Źródło: Culture.pl
