Skąd w języku polskim wzięła się ta – skądinąd dość zabawna – nazwa kraju, który na całym świecie znany jest jako “Italia”? Czy rzeczywiście (jak sądzą niektórzy) ma ona coś wspólnego z owłosieniem, może ma związek z królową Boną, a może wyjaśnienia tej zagadki powinniśmy szukać zupełnie gdzie indziej, na przykład w dalekiej Walii? Brzmi mało prawdopodobnie? Zapraszam do lektury.
Zapewne większość z nas zadała sobie kiedyś pytanie: dlaczego w języku polskim ojczyznę Petrarki określamy dziwacznym terminem Włochy? Wszak w znakomitej większości języków, począwszy od tych najbliższych nam – słowiańskich, po te najbardziej egzotyczne, nazwa tego kraju jest mniej lub bardziej zniekształconą formą słowa Italia. Co więcej, sami czasem używamy tego ostatniego wyrazu w różnych kontekstach, nie jest więc ono dla nas czymś absolutnie nieznanym! Dlaczego więc Włochy, a nie Italia?
Etymologia oparta na legendach
Różnie tłumaczy się etymologię tego słowa. Utarło się mówić, że nazwa ta została nadana mieszkańcom Półwyspu Apenińskiego ze względu na ich bujne czupryny oraz ciemne i gęste owłosienie. Ile może być w tym prawdy? Może wiele osób rozczaruję, ale pewnie tyle samo, co w stwierdzeniu, że bracia Lech, Czech i Rus naprawdę założyli wszystkim znane państwa słowiańskie. Rozwiązanie to najprostsze i najbardziej, chyba, rozpowszechnione, ale, jak to często bywa w takich wypadkach, nie mające nic wspólnego z rzeczywistością. Istnieją i inne “teorie” z pogranicza legendy i anegdoty na ten temat, ale przytoczę jeszcze tylko jedną z nich, która wydała mi się zabawna. Otóż, zgodnie z podaniem, podczas pierwszych dni pobytu królowej Bony Sforzy w Polsce, jej świta, która wraz z nią przybyła z dalekiej Italii, komentowała wszystko, co Polacy raczyli jej pokazać, słowami “o sì, o sì!”. Tym sposobem przylgnęło do nich określenie “Osi”, które z czasem przeszło w znaną dzisiaj nazwę Włosi. Sympatyczne, prawda?
Prawdziwe pochodzenie terminu „Włochy”
Prawdziwa etymologia słowa Włochy w języku polskim nie jest skomplikowana, ale może być dla niektórych rozczarowująca. Z doświadczenia wiem, że Polakom jednak bardziej podobają się powyższe legendy niż jakiekolwiek tłumaczenia naukowe. W każdym razie, przechodząc już do konkretów, w grę wchodzi tutaj stary mechanizm nadawania nazwy danemu państwu na podstawie określeń jednego z plemion, które historycznie jego teren zamieszkiwało. Jeżeli przyjrzymy się bliżej temu zjawisku, zauważymy, że np. nazwa Polska pochodzi od zachodniosłowiańskiego plemienia Polan, francuska nazwa Niemiec brzmi Allemagne ze względu na starogermański związek plemienny Alemanów, Węgrzy nazywają nas Lengyel (pamiętacie Lędzian?), a nam zdarza się nazywać ich Madziarami, czyż nie? Tak samo sprawa wygląda z naszymi Włochami.
Zaczęło się od celtyckiego plemienia…
Choć plemię Wolków (które – zaznaczam jeszcze raz – było pochodzenia celtyckiego, a nie romańskiego!) wywędrowało dawno, dawno temu ze swoich pierwotnych siedzib i osiedliło się na Wyspach Brytyjskich, stając się protoplastą dzisiejszych Walijczyków, to ślad ich bytności w Italii pozostał żywy do dziś w języku polskim. Może wydać się to dziwne, ale angielskie określenia Walii i Walijczyków (Wales oraz Welsh) pochodzą od tego samego słowa, co polskie Włoch i Włochy. Niezwykłe, że wszystko to zaczęło się od mało znanego celtyckiego plemienia Wolków, którzy z dzisiejszymi Włochami nie mieli w zasadzie nic wspólnego.
Teraz już nie powinno nas śmieszyć, że przed kilkoma laty jeden z naszych znanych polityków śpiewał “Marsz, marsz Dąbrowski, z ziemi polskiej do Wolski”. Nie mylił się przecież tak bardzo, jak mogłoby się wydawać!
Adrian Mroczek
Pierwsza publikacja: 01.02.2013 w serwisie www.naszswiat.net
