Dzień 6 grudnia to podwójne święto dla Kościoła i Hospicjum św. Stanisława B.M. w Rzymie. Pierwsze wydarzenie, które tego dnia wspominamy miało miejsce 440 lat temu – w roku 1578 – związane jest z wykonaniem postanowień bulli papieża Grzegorza XIII erygującej kościół i hospicjum dla „nacji polskiej”; drugie 200 lat temu – w roku 1818 – związane z ponownym uznaniem praw „nacji polskiej” do Kościoła i Hospicjum św. Stanisława po okresie zawieruchy napoleońskiej. Oba pragnę Czytelnikom „Naszego Świata” przypomnieć w oparciu o fragmenty książki o. Michała Machejka OCD pt. „400 lat Kościoła i Hospicjum św. Stanisława w Rzymie”.
6 GRUDNIA 1578 ROKU – WYKONANIE POSTANOWIEŃ BULLI FUNDACYJNEJ PAPIEŻA GRZEGORZA XIII
„Kard. Hozjusz wykonując wolę papieża Grzegorza XIII, w sobotę 6 grudnia 1578 r., w uroczystość św. Mikołaja, przejął urzędowo kościół i domy oraz inne posiadłości i własności należące do niego, jak zakrystię z naczyniami i szatami liturgicznymi, dwa domy i ogród z wapiennikiem. Spisując ten akt prawny notariusz apostolski, Ascaniusz Mariotti, sporządził protokół zdawczo-odbiorczy według formuł prawnych wówczas używanych, a więc podkreślił, że Najdostojniejszy Stanisław kard. Warmiński przejął w fizycznie i rzeczywste posiadanie wspomniany kościół Najśw. Zbawiciela, z wszystkimi prawami do niego należącymi; bramę główną kościoła otworzył i zamknął; obszedł kościół dookoła i kazał dzwonić w dzwony. Następnie proboszcz Mikołaj Morica przekazał nowemu rektorowi St. Reszce wszelkie dokumenty dotyczące kościoła i jego własności.”
Dzieje Kościoła i Hospicjum św. Stanisława w Rzymie po utracie przez Polskę niepodległości w roku 1795 oraz w czasach inwazji francuskiej w Rzymie przedstawię w odrębnym artykule. W tym miejscu pragnę jedynie zasygnalizować, iż opuszczenie placówki przez Polaków w 1796 roku, zapoczątkowało niezwykle trudny okres w jej dziejach. Kosztowności, podobnie jak ze wszystkich kościołów Państwa Kościelnego, zostały przekazane władzom francuskim jako podatek wojenny zgodnie z postanowieniami pokoju zawartego w Tolentino w 1797 r. Budynki hospicjum zostały przez Francuzów sprzedane nabywcom prywatnym. Po upadku Napoleona i utworzeniu Królestwa Polskiego w 1815 roku, majątkiem Kościoła i Hospicjum z racji zasiadania na tronie polskim interesował się car Rosji Aleksander I.
6 GRUDNIA 1818 ROKU – POTWIERDZENIE PRAW „NACJI POLSKIEJ” DO KOŚCIOŁA I HOSPICJUM W RZYMIE PRZEZ PAPIEŻA PIUSA VII
Jak pisze o. Machejek, opatrznościowym mężem dla Kościoła i Hospicjum św. Stanisława w Rzymie był Włoch, ks. kanonik Giovanni Battista Piva.
„Przy zainteresowaniu się ze strony hrabiego[Andrzeja] Italińskiego, ambasadora Aleksandra I, cara rosyjskiego i Króla Królestwa Kongresowego [Polskiego], kanonik Piva otrzymał od Piusa VII, który wrócił do Państwa Kościelnego w 1814 r. uznanie fundacji swojego poprzednika Grzegorza XIII dla „nacji polskiej” w Rzymie, a dla siebie nominację na rektora Kościoła św. Stanisława. Dnia 6 XII 1818 r.,podobnie jak 240 lat temu kard. Hozjusz, kanonik Piva jako rektor kościoła, w obecności notariusza apostolskiego Bartolomeo Offredi, wziął w posiadanie Kościół św. Stanisława, ograbiony ze wszystkich dochodów i domów. Ks. kanonik Piva zażądał od Kamery Apostolskiej wynagrodzenia szkód, jakie poniósł kościół. Rada Likwidacyjna na sesji w dniu 9 IV 1822, opierając się na Motu Proprio z dnia 6 VII 1816 r. przyznała Kościołowi św. Stanisława dochody roczne w sumie 322,22 skudów ze Skarbu Państwa Kościelnego. Kanonik Piva zdołał udowodnić nieważność aktów sprzedaży domów fundacji i otrzymał od Komisji Papieskiej ad Referendum dekret, który przyznawał Kościołowi św. Stanisława prawo do rewindykacji, tj. prawo powrotu do posiadania domów z obowiązkiem zwrócenia sumy nabycia przez nabywców prywatnych i wartości ulepszeń przez nich dokonanych. W celu odszkodowania dwóch kupców prywatnych rektor kanonik Piva zaciągnął pożyczkę 15.647.35 skudów. W archiwum Kościoła św. Stanisława znajdują się dokumenty stwierdzające dwie rzeczy pewne: 1) Pożyczki udzielił Bank Torlonia w Rzymie ambasadorowi rosyjskiemu Italińskiemu, który przekazał ją rektorowi ks. kan. Piva. 2) Pożyczka została spłacona stopniowo i wyłącznie z dochodów Zakładu i z czynszu domów należących do Kościoła św. Stanisława.”
Jak pokazała historia, 6 grudnia jest dla „nacji polskiej” oraz dla Kościoła i Hospicjum św. Stanisława B.M. dniem opatrznościowym. Czyżby działo się tak za sprawą Patrona tego dnia św. Mikołaja… W tym wyjątkowym, mikołajkowym dniu zachęcam wszystkich Czytelników „Naszego Świata” do zgłębiania historii Kościoła i Hospicjum św. Stanisława B.M. w Rzymie oraz bardzo uważnego śledzenia tego, co dzieje się w tej placówce obecnie.
Agata Rola-Bruni
Czytaj także:
Rzym: 440 lat Kościoła i Hospicjum św. Stanisława B.M. w Rzymie
