Jaka jest różnica między residenza anagrafica a residenza normale w kontekście prowadzenia pojazdów na polskich tablicach rejestracyjnych? Na pytanie odpowiada adwokat Katarzyna Zarzecka z LJLex Studio Legale w Rzymie.
Włoski ustawodawca w kodeksie drogowym[1] posługuje się dwoma zbliżonymi pojęciami: residenza w znowelizowanym ostatnio artykule 93, ustęp 1-bis, dotyczącym wymogów, jakie muszą spełniać pojazdy, aby poruszać się po włoskich drogach, oraz residenza normale w artykule 118-bis dotyczącym uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi przez obywateli Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Prawidłowa interpretacja kryterium „miejsca zamieszkania” na gruncie włoskich przepisów może powodować uzasadnione wątpliwości, w szczególności że wielu rodaków stoi w obliczu konieczności dostosowania się do nowych przepisów zakazujących prowadzenia pojazdów na zagranicznych tablicach rejestracyjnych wprowadzonych przez tzw. decreto di sicurezza[2].
Ustęp 1-bis dodany do artykułu 93 kodeksu drogowego stanowi, że „(…) zabrania się osobom, które posiadają miejsce zamieszkania (residenza) we Włoszech od co najmniej 60 dni, poruszać się pojazdami zarejestrowanymi za granicą[3]”. Wprowadza on dla takich osób bezwzględny zakaz prowadzenia pojazdów na zagranicznych tablicach rejestracyjnych obwarowany zaostrzonymi sankcjami, w tym grzywny w wysokości od €712 do €2.848, zatrzymania pojazdu, nakazem jego przerejestrowania lub wywozu za granicę, a nawet sankcją konfiskaty, o czym była już mowa w poprzednim artykule. Pojazdy takie należy zatem niezwłocznie przerejestrować lub uzyskać zgodę na ich wywóz za granicę. Dlatego w nowym stanie prawnym poprawne rozumienie pojęcia „miejsca zamieszkania”, czyli residenza ma bardzo istotne znaczenie.
Jedyna definicja dotycząca miejsca zamieszkania zawarta we włoskim kodeksie drogowym pojawia się w artykule 118-bis, poświęconym uprawnieniom do prowadzenia pojazdów, który przewiduje, że „do celów wydania prawa jazdy lub innych uprawnień, o których mowa w artykule 116, oraz do celów zastosowania artykułu 126 przez miejsce zamieszkania należy rozumieć zwykłe miejsce zamieszkania (residenza normale) we Włoszech obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego[4]”.
Artykuł ten precyzuje dalej, że przez zwykłe miejsce zamieszkania (residenza normale) należy rozumieć miejsce, w którym osoba fizyczna mieszka zwykle, to znaczy przez co najmniej 185 dni w każdym roku kalendarzowym, ze względu na swoje więzi osobiste i zawodowe.
W przypadku osoby fizycznej, która nie posiada więzi zawodowych zwykłym miejscem zamieszkania jest miejsce, z którym łączą ją więzi osobiste, wskazujące na istnienie ścisłych powiązań między tą osobą a miejscem, w którym mieszka.
Przez zwykłe miejsce zamieszkania należy również rozumieć miejsce na terenie kraju, z którym osobę fizyczną, posiadająca interesy zawodowe w innym kraju członkowskim Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, łączą więzi osobiste, pod warunkiem że regularnie do niego powraca.
Przyjmuje się, że studia uniwersyteckie lub nauka w szkole nie oznaczają zmiany miejsca zamieszkania, chyba że dana osoba posiada kwalifikację studenta na terenie kraju co najmniej przez 6 miesięcy w roku.
Powołana powyżej definicja zwykłego miejsca zamieszkania, czyli residenza normale zawarta w artykule 118-bis kodeksu drogowego nie znajdzie jednak zastosowania do ustalenia uprawnień do prowadzenia pojazdu na zagranicznych tablicach rejestracyjnych w świetle artykułu 93, ustęp 1-bis, a to z poniższych powodów.
Po pierwsze, zgodnie z teorią racjonalnego ustawodawcy przyjmuje się, że za każdym razem, gdy ustawodawca posługuje się w przepisach dwoma odrębnymi pojęciami mają one różne znaczenie. Nie można zatem postawić znaku równości między residenza a residenza normale, bowiem na gruncie włoskiego kodeksu drogowego są to dwa różne pojęcia.
Po drugie, sam artykuł 118-bis wskazuje, w jakich sytuacjach należy posługiwać się kryterium residenza normale. Dotyczą one tylko wydawania praw jazdy lub innych uprawnień zawodowych kierowców przez właściwy włoski organ administracji, Ufficio do Motorizzazione Civile, oraz ustalenia okresu ważności praw jazdy i potwierdzania tych dokumentów. Pojęcie residenza normale nie ma zatem zastosowania do innych sytuacji regulowanych w kodeksie drogowym.
Warto zwrócić uwagę, że przytoczony powyżej artykuł 118-bis stanowi implementację unijnej dyrektywy nr 2006/126 z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie praw jazdy, która miała na celu harmonizację przepisów dotyczących wydawania i uznawania tych dokumentów na obszarze Unii Europejskiej, a wprowadzona definicja residenza normale na tle dyrektywy ma zastosowanie do ustalania kompetencji organów administracji państwa członkowskiego, w którym posiadacz prawa jazdy ma zwykłe miejsce zamieszkania, do wymiany, cofnięcia, wydawania wtórników oraz uznawania praw jazdy wydanych w innych państwach członkowskich, co potwierdza również okólnik wydany przez Ministerstwo Transportu w dniu 3 kwietnia 2014 r. w sprawie dyrektywy 2006/126/WE i stosowania kryterium „zwykłego miejsca zamieszkania”[5].
W tym miejscu należy wyjaśnić, że w przeszłości, do czasu wydania dyrektywy unijnej nr 2004/38/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw Członkowskich i jej implementacji we Włoszech przez dekret legislacyjny nr 30 z dnia 6 lutego 2007 r.[6] kryterium zwykłego miejsca zamieszkania, czyli residenza normale, było wykorzystywane w celu ustalenia uprawnień do przerejestrowania we Włoszech pojazdów należących do obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej[7].
Przypomnijmy, że powyżej przytoczone przepisy, w stosunku do obywateli państw członkowskich, zniosły obowiązek posiadania zezwolenia na pobyt stały (permesso di soggiorno) i zastąpiły go obowiązkiem zameldowania się w Urzędzie Miasta (Ufficio dell’Anagrafe) w przypadku pobytu we Włoszech przekraczającego okres 3 miesięcy oraz obowiązkiem uzyskania w takim przypadku attestato di regolarità di soggiorno, czyli zaświadczenia o zgodnym z prawem przebywaniu na terytorium Włoch. Przyznały one również uprawnienie do ubiegania się o zaświadczenie o pobycie stałym po upływie 5 lat od dnia zameldowania w Urzędzie Miasta (attestato di soggiorno permanente).
Po wejściu w życie powyższych przepisów[8], Ministerstwo Transportu potwierdziło w okólniku z dnia 14 maja 2007 r.[9], że po nałożeniu na obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej przebywających we Włoszech przez okres przekraczający 3 miesiące obowiązku zameldowania się we właściwym Urzędzie Miasta, nie należy do nich stosować kryterium „zwykłego miejsca zamieszkania” (residenza normale), a kryterium zameldowania (residenza anagrafica).
Kryterium zameldowania będzie miało zatem zastosowanie przy interpretowaniu zakazu wprowadzonego przez art. 93, ustęp 1-bis kodeksu drogowego poruszania się przez osoby posiadające miejsce zamieszkania we Włoszech (czyli de facto zameldowania we Włoszech) od ponad 60 dni pojazdami na zagranicznych tablicach rejestracyjnych. Oczywiście aż do wydania ewentualnego nowego okólnika przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych lub Ministerstwo Transportu.
avv. Katarzyna Zarzecka, LJLex Studio Legale
via del Babuino, 51, 00187 Rzym
e-mail: katarzyna.zarzecka@ljlex.eu
[1] Decreto legislativo 30 aprile 1992, n. 285 „Codice della Strada”
[2] Dekret bezpieczeństwa, czyli dekret z mocą ustawy nr 113 z dnia 4 października 2018 (decreto legge n. 113 del 4 ottobre 2018), zmieniony następnie przez ustawę przekształcającą nr 132 z dnia 1 grudnia 2018 r. (legge di conversione n. 132 del 1 dicembre 2018), którą opublikowano we włoskim dzienniku ustaw, Gazzetta Ufficiale, z dnia 3 grudnia 2018 r.
[3] Art. 93, comma 1-bis: 1-bis del Codice della Strada: Salvo quanto previsto dal comma 1-ter, è vietato, a chi ha stabilito la residenza in Italia da oltre sessanta giorni, circolare con un veicolo immatricolato all’estero.
[4] Art. 118-bis del Codice della Strada: 1. Ai fini del rilascio di una patente di guida o di una delle abilitazioni professionali di cui all’articolo 116, nonché dell’applicazione delle disposizioni di cui all’articolo 126, per residenza si intende la residenza normale in Italia di cittadini di Stati membri dell’Unione europea o dello Spazio economico europeo. (734)
- Per residenza normale in Italia si intende il luogo, sul territorio nazionale, in cui una persona dimora abitualmente, vale a dire per almeno centottantacinque giorni all’anno, per interessi personali e professionali o, nel caso di una persona che non abbia interessi professionali, per interessi personali, che rivelino stretti legami tra la persona e il luogo in cui essa abita. Si intende altresì per residenza normale il luogo, sul territorio nazionale, in cui una persona, che ha interessi professionali in altro Stato comunitario o dello Spazio economico europeo, ha i propri interessi personali, a condizione che vi ritorni regolarmente. Tale condizione non è necessaria se la persona effettua un soggiorno in Italia per l’esecuzione di una missione a tempo determinato. La frequenza di corsi universitari e scolastici non implica il trasferimento della residenza normale.
- Ai fini dell’applicazione delle disposizioni del presente codice, è equiparato alla residenza normale il possesso della qualifica di studente nel territorio nazionale, per almeno sei mesi all’anno.
[5] Circolare del Ministero delle Infrastrutture e dei Trasporti prot. n. 7791/08.03 del 3 aprile 2014 in merito alla direttiva 2006/126/CE e all’applicazione del criterio di residenza normale nella quale si legge, alla pagina 3, che „Le disposizioni previste dalla circolare prot. 44878 del 14.05.2007, emanata in applicazione della direttiva 2004/38/CE, non si applicano al rilascio e al rinnovo delle patenti di guida, per cui invece occorre far riferimento alla direttiva 2006/126/CE e quindi al criterio della residenza normale”.
[6] Decreto legislativo 6 febbraio 2007, n. 30 pubblicato in Gazzetta Ufficiale n. 72 del 27 marzo 2007, in vigore dall’11 aprile 2007.
[7] Circolare del Ministero delle Infrastrutture e dei Trasporti pro. n. 4121-bis/M360 del 28 ottobre 2003 in merito all’immatricolazione con targa nazionale di veicoli in proprietà dei cittadini comunitari; Circolare del Ministero delle Infrastrutture e dei Trasporti pro. n. 34/99/MOT del 23 dicembre 1999 in merito all’immatricolazione con targa nazionale di veicoli in proprietà dei cittadini comunitari
[8] Dekret legislacyjny nr 30 z dnia 6 lutego 2007 r. wszedł w życie w dniu 11 kwietnia 2007 r.
[9] Circolare del Ministero delle Infrastrutture e dei Trasporti prot. n. 44878 del 14 maggio 2007 in merito al decreto legislativo 6 febbraio 2007, n. 30 – Soggiorno in Italia dei cittadini della U.E. e dei loro famigliari.
