Już wkrótce, 15 października br. przypada 440. rocznica fundacji Kościoła i Hospicjum św. Stanisława w Rzymie. Z tej okazji, w poprzednich artykułach, przypomniałam Czytelnikom „Naszego Świata” sylwetkę fundatora placówki kard. Stanisława Hozjusza oraz jej pierwszego rektora – ks. Stanisława Reszki. Dzisiaj pragnę zwrócić uwagę na dwie kolejne osoby, które przyczyniły się do powstania dzieła służącego nam wszystkim do dziś.
Anny Jagiellonki (1523-1596) i Stefana Batorego (1533-1586) nie trzeba nikomu przedstawiać. Tę małżeńską parę poznaliśmy na lekcjach historii w szkole podstawowej. Ona to „niegrzesząca urodą” ostatnia przedstawicielka rodu Jagiellonów na tronie Polski, on – o dziesięć lat młodszy, „przydany jej na męża” z konieczności, król „prawdziwy, a nie malowany” – „znakomity wódz i organizator – wytrawny polityk, zapobiegliwy gospodarz i rządca państwa mu powierzonego, dzielny duchem i wytrwały w przeciwnościach losu.” O zasługach tej prywatnie nieszczęśliwej pary długo by można pisać. Skupmy się na tym, co nas Polaków mieszkających w Rzymie, dotyczy w sposób bezpośredni. Przypomnijmy ich dobroczynną działalność na rzecz znanego nam wszystkim Kościoła i Hospicjum św. Stanisława B.M. w Rzymie.
W prezbiterium Kościoła św. Stanisława B.M. w Rzymie, w górze, z lewej strony ołtarza widoczna jest czarna marmurowa tablica z łacińskim tekstem rytymi, pozłacanymi literami. Nieczytelny z daleka i niezrozumiały dla większości przychodzących do kościoła napis, w tłumaczeniu na język polski brzmi: „B. N. W. śp. Annie Jagiellonce, żonie Stefana Batorego, za królewskie do kościoła dary, ażeby tak pobożny uczynek nie został bez wdzięczności, na mocy dekretu generalnej kongregacyi, postanowiono corocznie 18. Marca anniwersarz odprawiać. Prowizorowie: Stanisław Hrabia z Lipego Lipski, Kanonik Płocki, Proboszcz z Krzemienicy i Stefan Wierzbowski, Sekretarz Jego Królewskiej Mości 15 Marca, Roku Pańskiego 1648 pomnik ten położyli.” Tłumaczenie to pochodzi z książki ks. Ignacego Polkowskiego pt. „Groby i pamiątki polskie w Rzymie” wydanej w 1870 roku w Dreźnie drukiem i nakładem J.I. Kraszewskiego.
W książce ks. Polkowskiego czytamy, iż Anna Jagiellonka: „Była to Pani słynna z cnót i pobożności prawdziwej, wiele świadcząc dobrego w kraju. Gdy dowiedziała się o fundacyi kościoła narodowego w Rzymie i o fundacyi przy tymże kościele tak zwanego hospicjum, raz daje 1000 dukatów, drugi raz 500 na potrzeby kościoła. Pamięć o tej Jej szczodrobliwej jałmużnie, pozostała w jej oryginalnych listach, których nieznalazłszy drukowanych ani w Starożytnościach Grabowskiego, ani w Pamiątkach Niemcewicza, ani wreszcie w świeżo wydanych Jagiellonkach p. Przeździeckiego dajemy je tu w całości przepisane z niewątpliwych autentyków, jako wdzięczną po tej Pani pamiątkę.”
Pierwszy list, skierowany do Prowizorów kościoła św. Stanisława w Rzymie: Jerzego Ticiniusza, Stanisława Reszki, Pawła Goślickiego i Tomasza Tretera, napisany został 6 października 1580 roku. Królowa informowała w nim o przekazaniu 1000 dukatów, dodając iż: „Wdzięczną nam rzecz uczynicie, gdy tho opatrzycie jakoby sye tha summa, na co potrzebnego myeyscu onemu obrócić mogła a jakoby thessz pamiatka iaka wyeczna tey chenci nassey beła na myeyscu onym. lakoż nyewątpiemy.” (ks. Polkowski zachował oryginalną staropolską pisownię).
W książce o. Machejka OCD pt. „400 lat Kościoła i Hospicjum św. Stanisława w Rzymie” znajdujemy informację, iż Prowizorzy Kościoła postanowili odprawiać za królowę Annę trzy Msze św. rocznie i w ten sposób spełnić jej życzenie, aby modlono się w jej intencji za życia i po śmierci. Datę corocznego wspomnienia zmarłej (aniwersarza) znamy z tablicy wmurowanej w kościele – przypada ono na dzień 18 marca. Z dokumentów opublikowanych w 1937 roku przez ówczesnego rektora kościoła św. Stanisława B.M. ks. Stanisława Janasika dowiadujemy się, że Msze święte w intencji Anny Jagiellonki w roku 1763 odprawione były 28 stycznia, 18 marca oraz 26 listopada. (ks. St. Janasik „La Chiesa ed Ospizio di San Stanislao in Roma” w Collectanea Theologica, 18/1-2, 1937, s. 279-326).
ks. Stanisław Janasik (Źródło: NAC).
Spis ofiarodawców i dobrodziejów Kościoła i Hospicjum św. Stanisława jest bardzo długi. Oprócz Fundatora Placówki – kard. Stanisława Hozjusza, pierwszego Rektora – ks. Stanisława Reszki i królowej Anny Jagiellonki, wymienieni są w nim również król Stefan Batory (aniwersarz 20 kwietnia), kard. Andrzej Batory – królewski bratanek, prowizor kościoła bp Hieronim Rozdrażewski i wielu innych.
Placówka osiągnęła pokaźny majątek dzięki donacjom możnych rodów polskich. Z pomocą materialną, za przykładem bp krakowskiego Kazimierza Łubieńskiego, Kościołowi i Hospicjum śpieszyli również biskupi polscy. Benefaktorów było tak wielu, iż w roku 1763 kapłani mieli obowiązek odprawiać rocznie w ich intencji 1176 Mszy św. Ze wspomnianej już wcześniej pracy ks. St. Janasika dowiadujemy się, że ze względu na skomplikowana sytuację na przełomie XVIII i XIX wieku, zmniejszono liczbę odprawianych Mszy do 730. Do 1914 roku, pomimo przejścia kościoła pod administrację rosyjską, nadal odprawiano Msze św. za dobroczyńców Kościoła i Hospicjum. Modlono się więc na pewno również w intencji Anny Jagiellonki i jej męża Stefana Batorego.
My też wspomnijmy czasem o tej parze nieszczęśliwych małżonków, która przyczyniła się do powstania polskiego centrum religijnego w Rzymie. Oprócz 440. rocznicy fundacji Kościoła i Hospicjum św. Stanisława, okazją mogą być najbliższe „okrągłe” rocznice urodzin: Stefana Batorego – 27 września (485. rocznica) i Anny Jagiellonki – 18 października (495. rocznica). Wiadomo, o wszystkich rocznicach trudno pamiętać, ale może tym razem się uda.
Agata Rola-Bruni
BIBLIOGRAFIA:
- Ks. Stanisław Janasik „La Chiesa ed Ospizio di San Stanislao in Roma” w Collectanea Theologica, 18/1-2, 1937, s. 279-326 – pozycja dostępna w Internecie na www.bazhum.muzhp.pl
- O. Michał Machejek OCD „400 lat Kościoła i Hospicjum św. Stanisława w Rzymie” – pozycja dostępna w Papieskim Instytucie Studiów Kościelnych w Rzymie.
- Ks. Ignacy Polkowski pt. „Groby i pamiątki polskie w Rzymie” wydanej w 1870 roku w Dreźnie drukiem i nakładem J.I. Kraszewskiego – pozycja dostępna w Internecie na www.polona.pl
- Ks. Stanisław Chodyński „Kościół i Hospicyum św. Stanisława w Rzymie” Ateneum Kapłańskie, 1909, Rok I, Tom 2, Listopad Zeszyt 4, s. 320. – pozycja dostępna w Internecie na www.wbc.poznan.pl
